گروه صدور گواهی سیستمهای مدیریت ، ایزو

هدف از این نوشتار

• تشریح و روشن‌ سازی تفکر بر پایه ریسک در استاندارد ایزو 9001 ورژن 2015

• پرداختن و رسیدگی به مشاهدات و نگرانی های برآمده‌ از اینکه تفکر بر پایه ریسک، جایگزین رویکرد فرآیندی شود.

• پرداختن و رسیدگی به نگرانی برآمده‌ که اقدام پیشگیرانه از استاندارد ایزو 9001 حذف شده است.

• توضیح دادن هر جزء از تفکر بر پایه ریسک، با اصطلاحات ساده

• پرسش ها یا ابهامات خود در ارتباط با مدیریت ریسک در استاندارد ISO 9001:2015 را می توانید از طریق سامانه دانش فنی، با ما در میان بگذارید.

• درخواست انجام ممیزی و صدور گواهینامه اکردیته بر پایه استاندارد ایزو 9001 ویرایش 2015 تحت اعتبار مرکز دولتی اعتباربخشی ایتالیا را می توانید در سامانه درخواست صدور گواهی، درج نموده و یا مستقیما از طریق اطلاعات تماس، درخواست خود را اعلام نمایید.

تفکر بر پایه ریسک چیست؟

یکی از تغییرات کلیدی در استاندارد ایزو 9001 ورژن 2015، ایجاد نوعی رویکرد سیستماتیک برای توجه نمودن به ریسک، به جای اتخاذ  "پیشگیری" بعنوان جزیی جداگانه از یک سیستم مدیریت کیفیت، می‌باشد.

ریسک در تمامی جنبه‌های یک سیستم مدیریت کیفیت، ذاتی است. ریسک در تمام سیستم‌ها ، فرآیندها و وظایف وجود دارند. تفکر بر پایه ریسک این اطمینان را می‌دهد که این ریسکها درحین طراحی و استفاده از سیستم مدیریت کیفیت شناسایی شده، مورد توجه قرارگرفته و کنترل می‌شوند.

در ویرایش های پیشین ایزو 9001، یک بند مربوط‌ به اقدام پیشگیرانه از تمام استاندارد جدا شده بود. بوسیله تفکر مبتنی‌ بر ریسک، مورد توجه قرار دادن ریسک بصورت کامل است. که این موضوع در پیشگیری یا کاهش اثرات ناخواسته از طریق شناسایی و اقدام زودهنگام، به جای انفعالی (واکنشی)، بصورت فعال در می آید. هنگامی‌ که یک سیستم مدیریت، بر پایه ریسک باشد، اقدام پیشگیرانه در آن سیستم، بصورت ذاتی است.

منطق مبتنی‌ بر ریسک، کاری‌ است که همه‌ی ما بطور خودکار در زندگی روزمره‌ خود، انجام می‌دهیم.

مثال: اگر بخواهم از جاده عبور کنم، پیش‌از اقدام به آن، به رفت‌ و آمد ماشین‌ها نگاه می‌کنم. من درجلوی یک اتومبیل در حال حرکت ، قدم نخواهم گذاشت.

منطق مبتنی‌ بر ریسک همیشه در ایزو 9001 بوده است - این ویرایش، آن را در کل سیستم مدیریت، درون-ساختاری می‌نماید.

در ایزو 9001:2015، تفکر بر پایه ریسک، نیاز است تا از ابتدا و در سرتاسر سیستم مورد توجه قرار بگیرد ، اقدام پیشگیرانه‌ی را در برنامه‌ریزی، عملیات، تجزیه و تحلیل و ارزیابی فعّالیت‌ها ، ذاتی نماید.

تفکر بر پایه ریسک، ازپیش و هم‌اکنون بخشی از رویکرد فرآیندی می‌باشد.

همه‌ی فرآیندهای یک سیستم مدیریت کیفیت، از نظر توانایی سازمان در برآورده نمودن اهداف خود، همان سطح ریسک را نشان نمی‌دهند. برخی از آنها نسبت‌ به دیگر فرآیندها، به برنامه‌ریزی و کنترل دقیق‌تری نیاز دارند.

مثال: برای عبور از جاده ممکن است مستقیم بروم یا ممکن است از پل عابر پیاده در همان نزدیکی استفاده کنم. اینکه کدام فرآیند را انتخاب می‌کنم، با در نظر گرفتن ریسکها، تعیین خواهد شد.

معمولاً اینگونه درک و پنداشته می‌شود که ریسک تنها پیامدهای منفی دارد، اگرچه اثرات ریسک می‌تواند هم منفی و هم مثبت باشد.

در ایزو 9001:2015 ، ریسک‌ها و فرصت‌ها اغلب با همدیگر مورد اشاره قرار می گیرند. فرصت جنبه‌ی مثبت ریسک نیست. یک فرصت مجموعه‌ای از شرایط است که انجام کاری را ممکن می‌سازد. استفاده یا عدم استفاده از فرصت ، سپس سطوح مختلف ریسک‌ را نشان می‌دهد.

مثال: عبور مستقیم از جاده، فرصتی را برای من فراهم می‌آورد تا سریعاً به سمت دیگر جاده برسم، اما اگر از این فرصت استفاده کنم، ریسک  آسیب‌ دیدگی ام از سوی اتومبیلهای درحال حرکت، افزایش می‌یابد.

تفکر بر پایه ریسک، هم وضعیت جاری و هم امکانات برای تغییر را مورد توجه قرار می‌دهد.

تجزیه و تحلیل این وضعیت، فرصت‌های بهبود را نمایان می‌سازد :

• یک زیرگذر که مستقیماً زیر جاده پیش رود،

• چراغ‌های ترافیک عابر پیاده، یا

• انحراف مسیر طوریکه منطقه، بدون ترافیک شود.

در کجای استاندارد ایزو 9001:2015 ، به ریسک پرداخته شده است ؟

مفهوم تفکر بر پایه ریسک، در قسمت معرفی ISO 9001:2015، بعنوان یک بخش تکمیل‌کننده‌ی رویکرد فرآیندی، توضیح داده‌ شده است.

استاندارد ایزو 9001:2015  از تفکر بر پایه ریسک، به روش زیر استفاده می‌کند :

مقدمه - مفهوم تفکر بر پایه ریسک در اینجا توضیح داده می‌شود.

بند 4 - سازمان ملزم است تا فرآیندهای QMS (سیستم مدیریت کیفیت) خود را بمنظور پرداختن به ریسکها و فرصتهایش، تعیین نماید.

بند 5 - مدیریت رده بالا ملزم است تا

• آگاهی‌ از تفکر مبتنی‌ بر ریسک را ترویج نماید،

• ریسکها و فرصت‌هایی که می‌توانند بر انطباق محصول / خدمات تأثیر بگذارند را تعیین نموده و به آنها بپردازد.

بند 6 - سازمان ملزم است ریسکها و فرصت‌های مربوط به عملکرد QMS (سیستم مدیریت کیفیت) خود را شناسایی نموده و اقدامات مناسبی را جهت پرداختن به اتخاذ نماید.

بند 7 - سازمان ملزم است که منابع لازم را تعيين و تأمين نماید (ریسک هر زمان كه عبارات "مناسب" يا "مرتبط" درج شوند، بطور ضمنی وجود دارد).

بند 8 - سازمان ملزم است که فرآيندهای عملیاتی خود را مديریت نماید (ریسک هر زمان كه عبارات "مناسب" يا "مرتبط" درج شوند، بطور ضمنی وجود دارد).

بند 9 - سازمان موظف و ملزم است که پایش، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل و ارزیابی اثربخشی اقدامات صورت‌گرفته بمنظور پرداختن به ریسکها و فرصت‌ها را انجام دهد.

بند 10 - سازمان ملزم به اصلاح، پیشگیری یا کاهش اثرات ناخواسته و بهبود QMS (سیستم مدیریت کیفیت) و  بروزرسانی ریسکها و فرصتهایش می‌باشد.

چرا از تفکر بر پایه ریسک استفاده کنیم؟

با در نظر گرفتن ریسک در سرتاسر سیستم و تمامی فرآیندها ، امکان دستیابی به اهداف اعلام‌ شده بهبود می یابد، برونداد  بیشتر سازگار می‌گردد و مشتریان می‌توانند مطمئن باشند که محصول یا خدمات مورد انتظار را دریافت خواهند نمود.

تفکر بر پایه ریسک :

• حکمرانی را بهبود می‌بخشد،

• فرهنگ فعالی از بهبود را برقرار می‌سازد،

• تطابق‌ با قوانین و مقررات را پشتیبانی می نماید،

• سازگاری کیفی محصولات و خدمات را تضمین می‌نماید،

• اعتماد و رضایت‌مندی مشتریان را بهبود می‌بخشد.

شرکت‌های موفق بطور حسی، تفکر بر پایه ریسک را به خود می افزایند.

چگونه انجامش دهم؟

در ساختن سیستم مدیریت و فرآیندهای خود، از تفکر بر پایه ریسک استفاده کنید.

شناسایی کنید که ریسک هایتان چه هستند - این بستگی به محتوا دارد

مثال: اگر از جاده شلوغی با شمار زیادی اتومبیل‌های تندرو عبور کنم، خطرات آن مساوی نیست با اینکه اگر جاده کوچک با شمار اندکی اتومبیل‌های درحال حرکت در آن باشند. همچنین لازم است که چنین مواردی همچون آب و هوا، دید، تحرک فردی و نیز قصد و اهداف شخصی ویژه، درنظرگرفته شوند.

ریسک هایتان را درک کنید

چه چیزی قابل قبول ، چه چیزی غیرقابل قبول است؟ چه مزایا یا کاستی‌هایی نسبت‌ به یک فرآیند ، بیش از دیگری وجود دارد؟

مثال:

هدف: برای رسیدن به جلسه‌ای در یک زمان معین، باید با ایمنی از یک جاده عبور کنم.

• این غیرقابل قبول است که مجروح شوم.

• این غیرقابل قبول است که دیر برسم.

رسیدن سریع به هدفم باید در برابر احتمال آسیب‌دیدگی ، بالانس گردد. برای من مهمتر آن است که من به جلسه‌ی خود بدون آسیب برسم تا اینکه سرموقع به جلسه ام برسم.

می‌تواند قابل قبول باشد که برای رسیدن به آن سوی جاده با استفاده از یک پل عابرپیاده تأخیر کنم، اگر احتمال آسیب دیدگی با عبور مستقیم از جاده بالا باشد.

من موقعیت را تجزیه و تحلیل می‌کنم. پل عابر پیاده 200 متر دورتر است و زمان بیشتری را بر پیمایش من می‌افزاید. هوا خوب است، دید مناسبی دارم و می‌توانم ببینم که درحال‌حاضر ، ماشین‌های زیادی در جاده نیستند.

من تصمیم می‌گیرم که پیمایش مستقیم در جاده ، سطح پایینی از ریسک آسیب دیدگی را به‌همراه دارد و به من کمک خواهد نمود تا سرموقع به جلسه‌ی خود برسم.

اقداماتی را جهت پرداختن به ریسک ها برنامه‌ریزی کنید

چگونه می توان از ریسک جلوگیری نموده یا آنرا از بین برد؟ چگونه می توانم ریسکها را کاهش دهم؟

مثال: من در صورت استفاده از پل عابرپیاده، می‌توانم خطر آسیب‌دیدگی ناشی‌ از برخورد با یک خودرو را ازبین ببرم، اما من قبلاً تصمیم گرفته‌ام که ریسکی که شامل عبور از جاده است، قابل قبول می باشد.

حال من برنامه ریزی می‌کنم که چگونه احتمال یا تأثیر آسیب‌دیدگی را کاهش دهم. من منطقاً نمی‌توانم انتظار داشته باشم که تأثیر آسیب‌دیدگی اتومبیلی که به من اصابت می کند را کنترل کنم. من می‌توانم احتمال برخورد با یک ماشین را کاهش دهم.

من برنامه ریزی می کنم هنگامی‌ که هیچ اتومبیلی درحال حرکت در نزدیکی من نباشد از جاده عبور کنم، و بدین ترتیب امکان  تصادف را کاهش می‌دهم. من همچنین برنامه ریزی می‌کنم در جایی که در آن دید بهتری دارم، از جاده عبور کنم.

برنامه‌ تان را اجرا کنید -  اقدام کنید

مثال: من بسوی آنسمت جاده حرکت می‌کنم، بررسی می‌کنم که مانعی برای عبور وجود نداشته باشد. من بررسی می‌کنم هیچ اتومبیلی درحال آمدن نباشد. من همچنان درحال عبور از جاده به اتومبیل‌ها نگاه می‌کنم.

اثربخشی اقدام را بررسی کنید -  آیا مؤثر است؟

مثال: من به سمت دیگر جاده بدون آسیب و سرموقع می‌رسم : این برنامه کار کرده و از پیامدهای ناخواسته نیز جلوگیری شده است.

از تجربه بیاموزید - بهبود ایجاد کنید

مثال: من  این برنامه را درطی چند روز، در زمان های متفاوت و در شرایط آب و هوایی متفاوت تکرار می‌کنم.

این امر به من داده هایی می‌دهد تا درک کنم که تغییر بستر و زمینه‌ (زمان، آب و هوا، تعداد اتومبیل‌ها)، بطور مستقیم بر اثربخشی برنامه تأثیر می‌گذارد و احتمال اینکه من به اهداف خود دست نخواهم یافت (سرموقع رسیدن و جلوگیری از صدمه دیدن) را افزایش می‌دهد.

تجربه به من می‌آموزد که عبور از جاده در زمان‌های معینی از روز بسیار دشوار است، زیرا ماشین‌های زیادی وجود دارند. برای محدود کردن ریسک با استفاده از پل عابر پیاده در چنین زمان‌هایی، من فرآیندم را بازنگری نموده و آنرا بهبود می‌بخشم.

من همچنان به تجزیه و تحلیل اثربخشی فرآیندها و بازنگری در آنها هنگامی‌ که محتوای سازمان تغییر می‌کند می‌پردازم.

من همچنین فرصت‌های نوآورانه را مورد توجه قرار می دهم :

• آیا می‌توانم محل جلسه را طوری جابجا کنم بطوریکه نیازی به عبور از جاده نباشد؟

• آیا می‌توانم زمان جلسه را طوری تغییر دهم که زمانی‌که جاده خلوت است، از آن عبور کنم؟

• آیا می توانیم بصورت الکترونیکی جلسه را برگزار کنیم؟

نتیجه گیری

تفکر مبتنی‌ بر ریسک :

• چیز جدیدی نیست،

• کاری‌ست که قبلاً هم انجام می‌دادید،

• امری مداوم است،

• دانش بیشتر درمورد ریسک ها را تضمین نموده و آمادگی را بهبود می‌بخشد،

• احتمال دستیابی به اهداف را افزایش می‌دهد،

• احتمال بروز نتایج منفی را کاهش می‌دهد،

• پیشگیری را یک عادت می‌سازد.

• پرسش ها یا ابهامات خود در ارتباط با موضوع تفکر یا منطق بر پایه ریسک در استاندارد ISO 9001:2015 را می توانید از طریق سامانه دانش فنی ، با ما در میان بگذارید.

• درخواست انجام ممیزی و صدور گواهینامه اکردیته بر پایه استاندارد ایزو 9001 ویرایش 2015 تحت اعتبار مرکز دولتی اعتبار بخشی ایتالیا را می توانید در سامانه درخواست صدور گواهینامه درج نموده و یا مستقیما از طریق اطلاعات تماس ، درخواست خود را اعلام نمایید .